Op 5 mei 2015 wordt de zeventigjarige bevrijding van Nederland gevierd. Hontenisse en Vogelwaarde waren al op 20 september 1944 bevrijd.
Op 25 april 2008 werd het oorlogsmonument te Kloosterzande onthuld op het Hof te Zandplein ter herdenking van de oorlogsslachtoffer afkomstig uit de gemeenten Hontenisse en Vogelwaarde.
Foto: Rudi van Dommelen, Hulst
Het monument werd ontworpen door de plaatselijke kunstenaar Luc Ingels.
Vijftien oorlogsslachtoffers zijn vermeld in de Erelijst van Gevallen 1940-1945. De Erelijst is een document dat de namen bevat van ongeveer 18.000 personen die in de Twee Wereldoorlog als militair of als verzetsstrijder zijn omgekomen. De Erelijst bevindt zich in de hal van het gebouw van de Tweede Kamer der Staten Generaal. Ieder dag wordt door een medewerker een blad omgeslagen zodat telkens nieuwe namen te zien zijn. De tekst van de Erelijst wordt vorm gegeven op handgeschept papier en is gekalligrafeerd door de zusters benedictinessen van de Onze- Lieve- Vrouwe abdij in Oosterhout NB. De lijst is geplaatst in een daarvoor speciaal ontworpen gedenktafel. In samenwerking met het NIOD werd de Erelijst gedigitaliseerd en online gepubliceerd, zodat iedereen kennis kan nemen van de inhoud van de lijst. De zoekterm op Google is hiervoor: Erelijst van Gevallenen. Vervolgens zoeken op familienaam. Op de site kunt u virtueel een bloemetje achterlaten.
De navolgende slachtoffers uit Hontenisse en Vogelwaarde worden vermeld op de Erelijst:
Alphons Aarnoutse, Alouis Bogaart, Gerardus du Bois, Theodoor Colsen, Ludovicus van Damme, Gerardus Jansen, Albertus Leenknecht, Piet Mahu, Thedoor van Mieghem,Thephillis Ottjens, Emile Rademakers, Josephus Serrarens, Willem Voet Alfred Verhaegen ( onder Verhagen) Antonius Warrens.
In het boek ”Herinner U de Namen” worden de indrukwekkende persoonlijke verhalen van ieder slachtoffer verteld. Voor hen werd een gedicht geschreven, dat bij de herdenking op 4 mei 2014 voor de eerste keer werd voorgelezen waarvan de tekst luidt:
Herdenken.
Staande voor dit monument
waar helden mij omringen;
met elke naam ons zó bekend;
flitsen flarden van herinneringen
plots mijn geest voorbij
Bergen-Belsen, Neuengamma, Dachau
Auschwitz, Sachsenhausen, Spandau
Soerabaja, Birma, zuid-Chinese zee
kamp Vucht, Pas de Calais, de Javazee.
Nauwelijks hun jeugd ontloken,
werd die zo drastisch afgebroken;
geveld door een volwassen dood,
toen Hij hen plotseling ontbood.
Reeds zeventig jaar dichterbij;
het weerzien komt steeds dichterbij.
Maar zo lang dit teken zal bestaan
herdenken wij hun naam.
Ad Franken
In aanloop naar de Nationale Bevrijdingsdag op 5 mei a.s. zullen er enkele van de meest indrukwekkende verhalen volgen uit het boek. Het eerste verhaal gaat over twee dienstplichtige soldaten, t.w. Alouisius Bogaart, geboren op 2 november 1919 te Hontenisse. Alouisius woonde op de Eeck, Walsoorden, en Albertus Leenknecht, geboren op 19 juni 1917 te Nijmegen. Albert woonde op Terhole ter hoogte van “Rustwat”.
Omdat Hitler geen boodschap heeft aan de Nederlandse neutraliteit, trekt het Duitse leger de grens over, dropt parachutisten over ons land en doorbreekt op 13 mei 1940 de Grebbeline. ( Slag om de Grebbeberg, Rhenen.) Met het bombardement op Rotterdam één dag later, op 14 mei 1940, en het dreigen om met de stad Utrecht hetzelfde te doen, wordt de capitulatie van Nederland afgedwongen. In Zeeland wordt nog tot 18 mei weerstand geboden om de Duitse opmars te vertragen waardoor Franse troepen zich veilig kunnen terugtrekken.
Op 14 mei vallen de Duitsers de Bathstelling aan waarvan Alouis en Albert deel uitmaken. Een aantal gedemoraliseerde Nederlandse militairen verlaten de stelling waardoor er gaten vallen in de verdediging. De Duitsers kunnen hierdoor eenvoudig door de stelling breken.
Door militaire ontwikkelingen elders in Zeeland is verdere verdediging zinloos. De Commandant Zeeland besluit de overgebleven gedemoraliseerde troepen te verzamelen in Duinkerken, de enige uitweg.
De Fransen worden overvallen door de meer dan 2000 Nederlandse soldaten die plotseling verzorging en onderdak nodig hebben. Men zit niet te wachten op een samenraapsel waaronder een groot aantal militairen van de op drift geraakte Peeldivisie, waarvan het land gecapituleerd is, terwijl ze zelf in oorlog zijn met Duitsland. In Duinkerken wordt de plaatselijk verouderde Jean Bart kazerne beschikbaar gesteld. De commandant van de Jean Bart kazerne wil de Hollandse militairen zo snel mogelijk kwijt en ze naar Le Havre of Cherbourgh laten overbrengen’
Een vrachtschip, de Pavon dat al gevorderd is voor een oorlogstransport, moet de militairen evacueren.
In de ochtend van 20 mei 1940 worden er ongeveer 1.200 militairen van de Jean Barth kazerne afgemarcheerd naar de haven van Duinkerken om ingescheept te worden in de Pavon. Toen het schip klaar leek om te vertrekken worden er nog eens ruim 200 soldaten ingeladen totdat alle beschikbare ruimte volgepropt is met militairen. Daarna blijft het schip nog een halve dag liggen omdat de sluizen onklaar blijken te zijn. Om half tien ’s avonds kan het schip bij gunstig tij vertrekken.
Een half uur na de afvaart van de Pavon laat de piloot van een Duits verkenningsvliegtuig weten dat het schip is opgemerkt. Zeer waarschijnlijk werd de troepenverplaatsing eerder die dag al waargenomen. Duitse Stuka’s ( Sturzkampfflugzeug) voeren meerdere aanvallen uit op het schip dat zich niet kan verdedigen. Om 23.45 uur treft een Duitse duikbommenwerper het schip midscheeps. De bom boort zich tot in het onderruim en explodeert. De tussenluiken van het middenruim slaan uiteen waarbij de opgeslagen kapokbalen in brand vliegen. In de paniek die ontstaat springt een groot aantal militairen overboord. Vervolgens verandert de Pavon in een drijvend, brandend wrak.
Na het bombardement zet de gezagvoerder het schip aan de grond ter hoogte van Les Hemmes. Gewonden kunnen van boord worden getakeld. Overlevenden redden zich op toegeschoten reddingsboten of hebben zich laten zakken langs touwen van het twaalf meter hoge schip.
Ruim vijftig opvarenden die in de ruimen van het schip bijeen gepropt zitten komen om in de vlammenzee. Een aantal soldaten verdrinkt. Achtendertig slachtoffers worden niet geïdentificeerd.
Aan de gevel van de kerk in Les Hemmes is door Nederlandse militairen die het bombardement overleefden, een plaquette aangebracht ter nagedachtenis aan hun gestorven kameraden.
Op 21 april 2005 werd een monument onthuld op het Militair ereveld de Grebbeberg te Rhenen. Het gedenkteken is bedoeld ter nagedachtenis aan 138 militairen die in de meidagen van 1940 sneuvelden waarvan geen graflocatie aanwijsbaar is. De namen van Alouis Bogaart en van Albert Leenknecht worden er ook vermeld.
Ad Franken