Bevrijding van Kloosterzande, 20-09-1944
Foto: Aloys Menu, Terhole
Op Dolle Dinsdag 5 september 1944, maakte Minister- President Gerbrandy bekend dat de geallieerde troepen de Nederlandse grens waren gepasseerd. Deze voorbarige aankondiging werd gedaan door Radio-Oranje die in Londen zetelde. In het gehele land speelden zich emotionele taferelen af, ook in Kloosterzande en omgeving.
Op Lamswaarde werd de korenmolen van Fassaert getooid met de rood- wit- blauwe vlag. Aan de gevel van het gemeentehuis van Hontenisse, wapperde ook de nationale driekleur. In korte tijd waren vele huizen voorzien van vlaggen en oranje-wimpels. De bevolking was opgetogen en enthousiast.
Op Lamswaarde, Kuitaart en Terhole liep men op zijn Paasbest, getooid in de nationale kleuren, vaderlandse liederen zingend. Al spoedig bleek dat de geallieerden nog niet verder gevorderd waren dan Antwerpen.
Foto Aloys Menu, Terhole
De bevolking werd aangeraden om de vlaggen binnen te halen.
Ook de vlag die bovenaan de gevel van het gemeentehuis hing
moest binnen gehaald worden , wat niet zonder gevaar was voor passerende Duitsers.
Het karwei nam in het nachtelijk duister een half uur in beslag doordat de touwen van de vlag in de war geraakt waren.
Tot de bevrijdingdag, 20 september 1944, speelden er zich een aantal verwarrende taferelen af.
Op 12 september arriveerde er een schip met levensmiddelen in de haven van Walsoorden. Het bevatte melkpoeder, kaas, vlees enz. De schipper kwam van Zuid-Beveland. De eerste bezoekers aan zijn schip bleken een stel moffen te zijn die beslag legden op de gehele voorraad.
Een kist met sterke drank werd door hen mee genomen, terwijl de rest onder de hoede van de wacht werd achtergelaten.
Op 15 september was er een brand op Kuitaart. De Duitsers hadden de brandweerwagen, die in de openbare school gestald stond, buiten gebruik gesteld door enkele onderdelen te vernielen. De slangenwagen die wel in orde was, werd met een motorfiets naar de brandhaard gesleept, met de brandweer- lieden op de fiets er achteraan.
Het terugtrekkende Herrenvolk, dat trachtte te ontsnappen via de havens van Walsoorden en Terneuzen, nam alles mee wat van hun gading was zoals varkens en rijwielen.
Dokter Hermans kwam er zeer ongelukkig van af. Bij hem werden er drie fietsen, zijn auto en een motorfiets geroofd.
Bij bakker Fèr Baart werden 50 broden gestolen. ( Beiden Cloosterstraat.) Op zondag17 september 1944 werd Beveren (B.) bevrijd, door de 1e Poolse Pantserdivisie onder leiding van generaal Stanislaw Maczek.
Onder commando van het Canadese 1e Leger waren ze via Normandië noordwaarts opgerukt richting België, waar ze onder meer de plaatsen Poperinge,Ieper, Roeselare,Tielt, en St. Niklaas bevrijdden.
Dezelfde dag overschreden de eerste tanks de Belgisch- Nederlandse grens bij Koewacht en Sint Jansteen. Hiermee werd de bevrijding van Oost- Zeeuws- Vlaanderen ingeluid. Op 19 september werden Hulst en Sas van Gent bevrijd. Terneuzen, Vogelwaarde en Hontenisse, volgden op 20 september.
Die dag wachtte de bevolking van Kloosterzande in spanning op de Polen. Vanaf het Molenplein klonk plotseling de uitroep: ”Daar zijn ze!” De bevolking stroomde toe. De klok van de kerktoren te Groenendijk sloeg twee uur.
Iedereen was dol van vreugde.
Men sprong en danste. Er werd gezwaaid met hoeden en petten. Vanaf hun tanks wuifden de Polen de mensen toe. Allen waren onder de indruk van dit schouwspel.
Het Molenplein werd omgedoopt tot Poolsplein.
Het Mackzekhof te Groenendijk/Kloosterzande refereert ook naar de Poolse bevrijders
Enkele tanks rolden via de Lepelstraat naar de Kruisdorpsedijk. Enkele andere tanks stelden zich op achter de Tasdijk, om een Duits afweergeschut op te ruimen. Op de openbare begraafplaats aan de Hulsterweg, bleek zich ook nog een weerstandsnest te bevinden dat onschadelijk werd gemaakt.
Om 15.30 uur werd Kuitaart bereikt en een half uur later Lamswaarde.
Daarna werd in Hulst contact gemaakt met een uit het zuiden komende eenheid.
Reeds op de eerste dag van de bevrijding werd door de OD (ordedienst) een aantal pro- Duitse elementen opgepakt en ingesloten in de openbare school in de Cloosterstraat.
Alphons van den Bosch, afkomstig van het Vogelfort, trachtte op 20 september 1944, de dag van de bevrijding van Vogelwaarde, een handgranaat onschadelijk te maken, nadat hij dezelfde ochtend nog was ontsnapt aan een kogelregen in de frontlinie.Bij het demonteren ontplofte het projectiel, wat hem noodlottig werd.
Op 28 september 1944 keerde burgemeester Van Rooy terug, die lange tijd ondergedoken was geweest in Deurne.(NB) Op 9 november 1944 keerde ook verzetsleider Rudolph Fassaert, terug. Iedereen waande hem al dood.
Ongeveer een week voor de bevrijding was hij door de Duitsers opgepakt en ter dood veroordeeld. Op spectaculaire wijze wist hij uit de gevangenis in Middelburg te ontsnappen.
De volgende dag 10 november 1944, keerde ook opperwachtmeester Frans den Hooglander terug, een plichtsgetrouwe politieman, die door de bevolking met vreugde werd begroet.
Via het bevrijde Antwerpen trok de Poolse Pantserdivisie naar west- Brabant. Op 29 oktober 1944 werd de stad Breda bevrijd waar door hen werd overwinterd. Veel Poolse militairen knoopten een relatie aan met een Bredase schone. Na ingelijfd te zijn bij het 2e Canadese Leger vertrok de divisie begin april 1945 van uit Breda naar Gennep. Hier werd de Maas overgestoken waarna ze via het Reichswald (D.) oprukten richting Overijssel, Drenthe en Groningen. Daar werden de steden Emmen, Veendam en Stadskanaal bevrijd. Via Ter Apel trok de 1e Poolse Pantserdivisie verder door het Duitse Emsland richting hun doel, de marinebasis Wilhelmshaven aan de Oostzee.
Op hun weg daar naar toe bereikten ze op16 april 1945 het krijgsgevangenenkamp Oberlangen.
Hier bevonden zich sedert eind december 1944, 1728 Poolse vrouwelijke gevangenen die meegevochten hadden met het Nationaal Leger, de Armia Krajowa, bij de opstand van Warschau.
Dicht bij dit kamp aangekomen, wees een boer uit de omgeving hen de weg, waar na een kort vuurgevecht dit kamp bevrijd werd.
Het geluk van de Poolse vrouwen, bevrijd door hun eigen landgenoten was onbeschrijflijk. De buitengewone trots van hun landgenoten die hen uit hun benarde positie bevrijdden, niet minder.
In 1995 werd er bij het kamp een gedenksteen geplaatst ter herinnering aan de Poolse vrouwen die er gevangen hadden gezeten.
Op 6 mei 1945 werd Wilhelmshaven ingenomen door de Poolse 1e Pantserdivisie, waarna veel Poolse militairen terug keerden naar Breda omdat hun land nog was bezet.
Generaal Stanislaw Maczek overleed in 1994 op ruim 102- jarige leeftijd in de Schotse stad Edinburgh.
Onder grote belangstelling werd hij tussen zijn manschappen op het Pools militaire ereveld te Breda bijgezet
Tijdens de herdenking van de Poolse strijders te Breda op 26 september 2013 kon de laatste onbekende Poolse militair die er begraven ligt, zijn naam terug gegeven worden in het bijzijn van enkele familieleden.
Het betrof 18 jarige Edward Jerzy Cieslar.
De interessante geschiedenis van deze verzetsstrijder is te lezen door op internet zijn naam in te klikken. (BN de Stem 12 oktober 2013.)
Op zondag 28 september 2014 vindt er een plechtige herdenking plaats op het militaire ereveld te Breda ter nagedachtenis aan de gevallen Poolse strijders en de zeventig jarige bevrijding van Breda.
Hierbij zullen naast de Poolse president, de Poolse ambassadeurs in Nederland en België, vele hoogwaardigheidsbekleders van diverse organisaties aanwezig zijn in Breda bevindt zich het Generaal Maczek museum.